Κνωσός – Το κέντρο του Μινωικού πολιτισμού

Το Aνάκτορο της Kνωσού είναι το μεγαλύτερο από τα κέντρα της Mινωικής εξουσίας.

Η Κνωσός ήταν η σπουδαιότερη πόλη της Κρήτης πριν την Ρωμαϊκή εποχή και, κυρίως, το κέντρο του πρώτου λαμπρού ευρωπαϊκού ανακτορικού πολιτισμού, του Μινωικού Πολιτισμού. Το ανάκτορο της πόλης είναι ο πλέον επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος της Κρήτης με περισσότερους από 1.000.000 επισκέπτες το χρόνο. Το ανάκτορο βρίσκεται μόλις 5χλμ νότια του Ηρακλείου, στο λόφο Κεφάλα πάνω από τις όχθες του Κνωσανού Φαραγγιού. Η πρόσβαση γίνεται μέσω της οδού Κνωσού, που ενώνει το Ηράκλειο με το Σκαλάνι. Εκτός από το χώρο του ανακτόρου, η ευρύτερη περιοχή είναι γεμάτη με αρχαιολογικά ευρήματα, γεγονός λογικό αν σκεφτούμε ότι η Κνωσός είχε στο απόγειο της περισσότερους από 100.000 κατοίκους.

Το ανάκτορο ήταν η έδρα του θρυλικού βασιλιά Μίνωα και έχει συνδεθεί με διάσημους Ελληνικούς μύθους, όπως αυτόν του Δαίδαλου και του Ίκαρου, αλλά και του Λαβύρινθου με τον Μινώταυρο. Ο Μίνωας δεν ήταν ένα πρόσωπο, αλλά μια σειρά από βασιλιάδες με το ίδιο όνομα (όπως οι Φαραώ στην Άιγυπτο). Η μορφή του είχε θεοποιηθεί και μάλιστα θεωρούνταν γιος της Ευρώπης και του Δία, όπως περιγράφεται στον μύθο της Αρπαγής της Ευρώπης.

Η Κνωσός εξακολούθησε να είναι η ισχυρότερη πόλη της Κρήτης για αρκετούς αιώνες. Είχε πολλές άλλες ανταγωνίστριες πόλεις, με κυριότερες τη Γόρτυνα (πρωτεύουσα της Κρήτης επί Ρωμαϊκής Εποχής) και τη Λύττο. Το 221-219μΧ η Κνωσός έκανε εκστρατεία κατά της Λύττου, την οποία ισοπέδωσε, καθώς οι άντρες της έλειπαν σε εκστρατεία. Ωστόσο, η Γόρτυνα αύξησε σταδιακά την δύναμη της και εκτόπισε τη Κνωσό σε δεύτερη μοίρα.

Τα νομίσματα της Κνωσού, τα οποία θα δείτε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, παρίσταναν το Μινώταυρο, το Λαβύρινθο, αρχαίους θεούς, κλπ. Σύμβολο της Κνωσού ήταν ο λάβρυς (διπλός πέλεκυς), αλλά και τα κέρατα του ταύρου τα οποία θα δείτε σε πολλά σημεία της Κνωσού.

Το ανάκτορο της Κνωσού ήταν η καρδιά της πόλης της Κνωσού, με συνεχή παρουσία στα ιστορικά δρώμενα της Κρήτης από τη Νεολιθική Εποχή ως και την πρώιμη Βυζαντινή Εποχή. Ο πρώτος που έκανε ανασκαφές στην Κνωσό ήταν ο Κρητικός αρχαιολάτρης Μίνως Καλοκαιρινός το 1878, που έφερε στο φως πολλά πιθάρια και άλλα αντικείμενα.

Πρόκειται για ένα κτιριακό συγκρότημα που αναπτύσσεται σε χώρο 22.000 τ.μ. Χτισμένο σ’ ένα κατά μεγάλο ποσοστό τεχνητό λόφο ήταν το εντυπωσιακότερο από τα μινωικά ανάκτορα. Αποτελούσε το κέντρο διοίκησης της μινωικής Κνωσού, η οποία είναι σε απόσταση 5 χλμ. νοτιοανατολικά του Ηρακλείου. Το πρώτο ανάκτορο κτίστηκε περίπου το 2000 π.Χ. Σύμφωνα με την παράδοση το ανάκτορο της Κνωσού αποτέλεσε την έδρα του βασιλιά Μίνωα.

ΟΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΤΗΣ ΚΝΩΣΟΥ

Γύρω στο 2000 π.X. κτίστηκε το παλαιό ανάκτορο στο νότιο άκρο της πόλης και καταστράφηκε από σεισμό γύρω στο 1900 π.X. Αμέσως επισκευάστηκε, αλλά καταστράφηκε για δεύτερη φορά από σεισμό, περίπου το 1700 π.X. Ο ενιαίος σχεδιασμός που παρουσιάζουν Φαιστός και Μάλια έρχονται σε αντίθεση με το πρώτο ανάκτορο της Κνωσού που κατασκευάστηκε ίσως με την ενοποίηση σημαντικών συγκροτημάτων της προανακτορικής εποχής. Στο σχεδιασμό του αποφεύχθηκαν γενικά οι ευθείς διάδρομοι. Τα στοιχεία αυτά, μαζί με την πολύπλοκη αρχιτεκτονική του δομή, δικαιολογούν τον κρητικό μύθο του Λαβύρινθου. Αμέσως μετά οικοδομήθηκε το νέο ανάκτορο, μεγαλοπρεπέστερο, στα μέσα του 15ου αιώνα π.X. Αχαιοί ηγεμόνες κάθονται πλέον στην αίθουσα του θρόνου του ανακτόρου, οι οποίοι ως απόλυτοι κυρίαρχοι ελέγχουν όλο το νησί. Το ανάκτορο καταστρέφεται και πάλι στα μέσα του 14ου αιώνα π.X. (Yστερομινωική Εποχή IIIA), αυτή τη φορά από πυρκαγιά, και έκτοτε παύει να λειτουργεί ως ανακτορικό κέντρο.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΗΣ ΚΝΩΣΟΥ

Το ανάκτορο της Κνωσού χωρίζεται σε διάφορα τμήματα, καθένα από τα οποία έχει ξεχωριστή χρήση. Ήταν πολυόροφο, χτισμένο με πελεκητούς δόμους και διακοσμημένο με θαυμάσιες τοιχογραφίες που απεικόνιζαν πιθανόν θρησκευτικές τελετές. Η πρόσβαση γινόταν από τρεις εισόδους που βρίσκονταν στη βόρεια, τη δυτική και τη νότια πλευρά του. Γύρω από την κεντρική αυλή αναπτύσσονται τέσσερις πτέρυγες. Έτσι στην δυτική πλευρά του ανακτόρου υπάρχουν συγκεντρωμένες οι αίθουσες των τελετών στους επάνω ορόφους, οι δημόσιες αποθήκες (18 μακρόστενα δωμάτια) με τα μεγάλα πιθάρια, τα ιερά, τα θησαυροφυλάκια καθώς επίσης και η αίθουσα του θρόνου που αποτελείται από τον προθάλαμο και τον κυρίως χώρο του θρόνου. Στο νοτιοδυτικό τμήμα του ανακτόρου βρίσκεται η Δυτική Αυλή και η Δυτική Είσοδος που οδηγεί στο Διάδρομο Πομπής, που ήταν διακοσμημένος με τοιχογραφίες (“Πρίγκιπας με τα κρίνα”). Στην αριστερή πλευρά του διαδρόμου βρίσκονται τα Προπύλαια και τα περίφημα Διπλά Κέρατα, ένα από τα ιερά σύμβολα της μινωικής θρησκείας.

Στην ανατολική πλευρά του αναπτύσσονταν τα βασιλικά διαμερίσματα, στα οποία οδηγούσε ένα μεγάλο κλιμακοστάσιο, τα δωμάτια του προσωπικού και ένα ιερό. Από τα σημαντικότερα δωμάτια είναι η αίθουσα των Διπλών Πελέκεων και το Διαμέρισμα της Βασίλισσας με την τοιχογραφία των δελφινιών. Στα βόρεια και ανατολικά του διαμερίσματος της βασίλισσας βρίσκονται οι βασικές αποθήκες καθώς επίσης και ο Διάδρομος του Ζατρικίου (ένα είδος σκακιού). Ανατολικότερα κατασκευάστηκαν επίσης τα διάφορα εργαστήρια, καθώς και οι βασιλικές αποθήκες. Στην βόρεια πτέρυγα κυριαρχεί το λεγόμενο “Tελωνείο”, μία δεξαμενή καθαρμών και ένα λιθόκτιστο θέατρο. Από το θέατρο ξεκινάει Πλακόστρωτος Δρόμος που οδηγούσε στο μικρό ανάκτορο. Τέλος, στη νότια πτέρυγα υπήρχε το μεγαλοπρεπές νότιο Πρόπυλο.

ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ

Οι πρώτες ανασκαφές στον χώρο της Kνωσού έγιναν το 1878 από τον έμπορο Mίνωα Kαλοκαιρινό. Τότε ανασκάφηκε τμήμα της δυτικής πτέρυγας. Αργότερα ανασκαφές πραγματοποίησαν ο Αμερικανός πρόξενος
W.J. Stillman, ο ανασκαφέας των Mυκηνών και της Τροίας, Γερμανός H. Schliemann με τον συνεργάτη του W. Doerpfeld, ο Γάλλος αρχαιολόγος M. Joubin και ο διευθυντής του Ashmolean Museum της Oξφόρδης, Arthur Evans. Όλοι όμως προσέκρουσαν σε αδυναμία αγοράς του χώρου του ανακτόρου. Όταν η Κρήτη ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη (Κρητική Πολιτεία) το 1898, θεσπίστηκε νόμος με τον οποίο όλες οι αρχαιότητες κηρύσσονταν κτήμα της Πολιτείας. Έτσι ξεκίνησε η ανασκαφή του ανακτόρου το 1900 υπό τον A. Evans μέχρι και το 1931 με μικρές
διακοπές.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΞΕΝΑΓΗΣΗ

Το ανάκτορο της Κνωσού είναι επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος, στον οποίο μπορείτε να πάτε με λεωφορείο από το κέντρο του Ηρακλείου. Στη δυτική πλευρά θα δούμε τις αίθουσες των τελετών, των αποθηκευτικών χώρων, των υπηρεσιών και την σπουδαία αίθουσα του θρόνου. Στην απέναντι πλευρά βρίσκονται τα βασιλικά δωμάτια, ενώ στη βόρεια πλευρά βρίσκονται τα δωμάτια των τεχνιτών των εργαστηρίων της Κνωσού. Σε πολλά σημεία όπου θα δείτε τοιχογραφίες, πιθάρια, αντικείμενα, κλπ τα οποία είναι πιστά αντίγραφα των αληθινών που φυλάσσονται στο μουσείο Ηρακλείου.

Η είσοδος στον χώρο του ανακτόρου γίνεται από την δυτική αυλή (1) και από τη Δυτική Είσοδο (2), που οδηγεί στον πομπικό διάδρομο. Εδώ θα δείτε αντίγραφο της τοιχογραφίας της πομπής που υπάρχει στο χώρο αυτό και τα νότια Προπύλαια (4) με τα Διπλά Κέρατα. Τα Κέρατα αποτελούν το σύμβολο της Μινωϊκής Θρησκείας, και γι’ αυτό υπάρχουν σε πολλά σημεία στο ανάκτορο.

Στη συνέχεια δύο σκάλες οδηγούν στην κεντρική Αυλή (13) ή στον πάνω όροφο των Ευγενών. Από την κεντρική αυλή βλέπουμε την αίθουσα του Θρόνου (9). Στον προθάλαμο της αίθουσας θα δείτε ξύλινο αντίγραφο του θρόνου, ενώ μια σκάλα οδηγεί στις αίθουσες των τελετών. Στην αίθουσα του θρόνου θα δείτε τον πέτρινο θρόνο του Μίνωα, αντίγραφο του οποίου είναι η έδρα του Δικαστή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Στο τέλος του διαδρόμου της πομπής υπάρχει αντίγραφο της τοιχογραφίας του Πρίγκηπα με τα κρίνα και τα φτερά παγονιού. Δυτικά θα συναντήσετε τις δεκαοκτώ αποθήκες του ανακτόρου (7), κτισμένες κάθετα στο διάδρομο των αποθηκών (6), όπου βρέθηκαν γιγάντια πιθάρια.

Ανατολικά της μεγάλης αυλής, βρίσκεται το Μεγάλο κλιμακοστάσιο (18) που οδηγούσε στα βασιλικά δωμάτια. Ανατολικότερα συναντάμε την αίθουσα των Διπλών Πελέκων (16), ενώ ένας διάδρομος οδηγεί στο Δωμάτιο της Βασίλισσας με την υπέροχη τοιχογραφία των δελφινιών. Βορειότερα βρίσκονται οι βασιλικές αποθήκες και ο διάδρομος του Ζατρικίου (21), είδος σκακιού που βρέθηκε στη θέση αυτή και εκτίθεται σήμερα στο Μουσείο Ηρακλείου.

Ένας άλλος διάδρομος, ο Βόρειος (21), διέρχεται παράλληλα με τον διάδρομο του ζατρικίου και οδηγεί έξω από το παλάτι. Εκεί θα δείτε το πρώτο κτίριο που έβλεπε κάποιος όταν ερχόταν στην Κνωσό, το Τελωνείο (24), τη Δεξαμενή των Καθαρμών (10) και το Θέατρο (11). Απο το θέατρο ξεκινάει Πλακόστρωτος Δρόμος (25) που οδηγεί στο μικρό ανάκτορο της Κνωσού, ενώ νότια των αποθηκών βρίσκονται διάφορα Εργαστήρια (22).

Πηγή: odysseus.culture.gr, cretanbeaches.com